Rechtvaardige transitie en mensenrechten
Klimaat en milieu zijn kinderrechtenkwesties. Daarom schreven we ook op 27 maart 2023 een uitgebreid advies over het kinderrechtenperspectief op de klimaatcrisis.
Het zijn ook bredere mensenrechtenkwesties. Vandaar dat we samenwerkten met het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens (FIRM), het interfederaal Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting, het interfederaal Gelijkekansencentrum (Unia), het Federaal Migratiecentrum (Myria) en de Délégué général aux droits de l'enfant (DGDE) aan dit advies over rechtvaardige transitie.
Klimaat- en milieuveranderingen zelf, maar ook de maatregelen om deze veranderingen aan te pakken (mitigatie) en zich hieraan aan te passen (adaptatie) kunnen ongelijkheden in stand houden, versterken of creëren. Om de mensenrechten en kinderrechten te waarborgen, moeten de acties op het gebied van klimaat en milieu ook sociaal rechtvaardig zijn. De vraag om een rechtvaardige transitie drukt de bekommernis hiervoor uit, maar ook de intentie om de bestaande sociale onrechtvaardigheden aan te pakken.
Onze gezamenlijke aanbevelingen om vorm te geven aan een rechtvaardig transitiebeleid zijn:
- Neem de situaties, noden en visies van kwetsbare groepen als uitgangspunt voor het transitiebeleid: wat goed is voor de meest kwetsbaren is goed voor iedereen. Bescherm en bevorder hun mensenrechten op een duurzame manier (klimaatneutraal en fundamenteel) en werk structurele sociaaleconomische en andere ongelijkheden weg.
- Garandeer de participatie van kwetsbare groepen in alle fasen van het beleids- en beslissingsproces rond een rechtvaardige transitie (uitdenken, ontwikkelen, uitvoering, monitoring, evaluatie en bijsturing) en hou rekening met hun inbreng.
- Maak het beleid voor een rechtvaardige transitie effectief: ontwikkel doelgerichte strategieën, plannen en acties en de bijhorende indicatoren en criteria om de voortgang (ecologisch en sociaal) op te volgen. Zet het maximaal beschikbare budget in ten voordele van de meest kwetsbare groepen.
- Verzamel uitgesplitste en intersectionele gegevens om te identificeren wie een verhoogd risico loopt op klimaat- en milieuschade en wie negatieve gevolgen ondervindt van klimaat- en milieubeleid.
- Voer ex-ante (vóór de invoering) en ex-post (na de uitvoering) evaluaties uit om de impact van klimaatmitigatie- en adaptatiemaatregelen op verschillende groepen te meten, met betrokkenheid van deze groepen en het middenveld.
- Pas het principe van proportioneel universalisme toe en voorzie waar nodig in overgangs-, compenserende of corrigerende maatregelen voor kwetsbare groepen.
- Verbeter de toegankelijkheid van justitie voor burgers en verenigingen om eventuele ongelijkheden, discriminaties of mensenrechteninbreuken als gevolg van het gevoerde klimaatbeleid aan te klagen.