Wat is het verschil tussen vrijwillige en gerechtelijke jeugdhulp?

Gezinnen, kinderen en jongeren kunnen vrijwillig een beroep doen op hulp. Maar soms lukt het niet om samen met de hulpverlener een hulpplan op te stellen. Of raken gezinnen en hulpverleners het niet eens over de juiste zorg en hulp. Of is er in een gezinssituatie dringend hulp nodig voor kinderen en jongeren die opgroeien in gevaarlijke omstandigheden. Dan kan de jeugdrechtbank beslissen over de hulp die nodig is.

Er zijn verschillende soorten jeugdhulp: contextbegeleiding aan huis, een dagcentrum, verblijf in een begeleidingstehuis, observatie in een OOOC (onthaal-, observatie- en oriënteringscentrum), behandeling in een OBC (onthaal- en behandelingscentrum) of ondersteuning voor kinderen met een beperking. 

Er is vrijwillige hulpverlening en gerechtelijke jeugdhulp.

Vrijwillige hulpverlening

• Bij sommige diensten kunnen gezinnen, kinderen en jongeren zelf hulp en ondersteuning vragen. Dat zijn de rechtstreeks toegankelijke diensten.

• Andere ondersteuningsvormen, zoals een verblijf in een voorziening of een behandeling voor kinderen en jongeren, zijn ingrijpender en dus niet rechtstreeks toegankelijk. Daarvoor is er een aanmeldingsprocedure. Jeugdhulpverleners helpen gezinnen bij die aanvraag.

Gezinnen en hulpverleners maken samen een hulpverleningsplan en bepalen samen welke ondersteuning helpt. Die vrijwillige jeugdhulp werkt meestal goed.

Vrijwillig maar toch niet vrijblijvend

Maar soms lukt het niet langer om samen te werken of raken gezinnen en hulpverleners het niet eens over de noden en problemen. Of zijn opvoedingssituaties te bedreigend en onveilig voor kinderen en jongeren, waardoor de hulpverlening verplicht moet optreden. 

Hulpverleners kunnen deze situaties aanmelden bij het OCJ (Ondersteuningscentrum Jeugdzorg) of het VK (Vertrouwenscentrum Kindermishandeling). Die onderzoeken of het nodig is om meer aanklampend te werken en toch hulp op te starten. Die hulp is nog vrijwillig (want ouders en jongeren vanaf 12 jaar moeten akkoord gaan), maar niet meer vrijblijvend. Komt er geen akkoord, dan kunnen het OCJ en het VK de situatie melden bij het parket, om de jeugdrechtbank in te schakelen. 

Gerechtelijke of gedwongen hulpverlening

Dan beslist de jeugdrechter over de hulp. Gerechtelijke jeugdhulp is niet vrijblijvend, maar opgelegd of gedwongen. Kinderen en jongeren krijgen een advocaat toegewezen die hun rechten en belangen behartigt. De consulenten van de sociale dienst van de jeugdrechtbank adviseren de jeugdrechter en voeren de beslissingen van de jeugdrechter uit. 

Wat zegt de wet?

De relevante wettelijke bepalingen staan in het decreet over de integrale jeugdhulp: codex.vlaanderen.be