Capaciteitstekort in OKAN: houd de vinger dichter aan de pols

Een gebruiksvriendelijk instrument en meer rechtszekerheid voor wie op zoek is naar een OKAN-plek en een beter zicht op de reële nood aan OKAN-aanbod

Al ruim een jaar krijgen we signalen dat de vraag naar een plek in een onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs (OKAN) in verscheidene regio’s het aanbod ruim over­schrijdt. Eind maart zouden daardoor al meerdere honderden anderstalige nieuwkomers (AN) tussen 12 en 18 jaar gedwongen ‘thuis’ zitten, zonder voor het lopende schooljaar nog uitzicht op een plek op school te hebben. Opvallend daarbij is dat het moeilijk blijkt exacte cijfers te verkrijgen. Cijfers over geweigerde AN zijn momenteel alleen lokaal te verzamelen. Doordat veel jongeren op zoek naar een plek zich bij verschillende scholen, soms ook nog eens verspreid over verschillende regio’s, aanbieden, kunnen daar nogal wat dubbeltellingen in zitten. Dat kan tot een overschatting leiden. Maar onderschatting is evengoed mogelijk. Niet elke vraag naar een plaats wordt officieel geregistreerd en meegeteld als een ‘weigering’. En zelfs al ontvang je een officieel weigerings­attest, enige rechtszekerheid koop je daar in deze periode van het schooljaar als schoolzoekende AN niet mee. Na de vijfde schooldag van oktober zijn er immers voor OKAN officieel geen wachtlijsten meer – ook al komen AN, precies omdat het om nieuwkomers gaat, in feite het hele schooljaar door aan de schoolpoort aankloppen. Die rechtsonzekerheid komt bovenop de moeilijke zoektocht naar een OKAN-plek. En dat terwijl de basis voor een gebruiks­vriendelijk instrument dat het voor schoolzoekers - én ook voor de scholen zelf – een stuk makkelijker zou kunnen maken, met het Vlaamse aanmeldplatform eigenlijk voor het grijpen ligt. Met als bonus dat de overheid op elk moment precies zou kunnen weten waar hoe groot de capaciteitsnood is. Met een beter zicht op de reële noden zijn die noden zelf natuurlijk nog niet gelenigd, maar is wel al een belangrijke eerste stap gezet.

Het ziet er naar uit dat de OKAN-capaciteitsproblematiek na dit schooljaar niet vanzelf weg zal ebben. Het Kinderrechtencommissariaat stelt daarom een werkwijze voor die de zoektocht naar een OKAN-plek minder omslachtig maakt en tegelijk een duidelijker zicht zou bieden op waar hoeveel extra OKAN-plaatsen nodig zijn. Daarvoor zijn, naast de inzet van een digitale procedure, enkele beperkte wijzigingen aan de regelgeving nodig die het inschrijvingsrecht voor de doelgroep AN beter op hun specifieke situatie afstemt en hen meteen ook meer rechtszekerheid biedt. Die beperkte decreetwijzigingen zouden nog opgenomen kunnen worden in het eerstkomende genummerde onderwijsdecreet (OD XXXIII).  

We focussen in dit advies op het onthaalonderwijs in het secundair onderwijs. In het basis­onder­wijs worden AN doorgaans onmiddel­lijk in een reguliere klas geïntegreerd, waardoor ze over meer scholen gespreid worden. Van een specifiek capaciteitsprobleem voor AN is in het basisonderwijs daardoor veel minder sprake. 

Concreet vraagt het Kinderrechtencommissariaat:

• Creëer voor de aanvraag tot inschrijving in OKAN – op basis van het bestaande Vlaamse aanmeldplatform – een permanent Vlaanderen-breed digitaal platform, dat:

  • up-to-date bijhoudt waar er nog vrije OKAN-plaatsen zijn,
  • de aanvrager toelaat die aanvraag meteen tot verschillende scholen te richten, met opgave van een voorkeurorde,
  • automatisch de weigeringen wegens ‘volzet’ registreert en de aanvrager, de school en AGODI automatisch het vereiste weigeringsattest bezorgt,
  • bij de realisatie van een inschrijving nadat in een van de betreffende scholen een plaats beschikbaar kwam, de leerling automatisch afmeldt bij de andere scholen lager in zijn/haar voorkeur­orde,
  • op schoolniveau aangeeft welke geweigerde aanvragen tot inschrijving in OKAN nog actueel zijn, waarbij de geweigerde leerlingen worden geordend naar de datum van hun aankomst in België,
  • het steeds mogelijk maakt een aanvraag tot inschrijving op verzoek van de leerling of de ouders/voogd/verantwoordelijke te wijzigen of te  annuleren,
  • op Vlaams niveau toelaat op elk moment een overzicht op te vragen van de aantallen nog actuele weigeringen, geordend naar de regio waar de leerling woont of verblijft, waarbij voor elke geweigerde leerling te zien is hoe lang die al op een OKAN-plek aan het wachten is.
• Maak het voorgaande decretaal mogelijk en biedt tegelijk AN-leerlingen meer rechts­zekerheid door in de Codex Secundair Onderwijs een geëigende inschrijvingsregeling voor OKAN-leerlingen op te nemen die rekening houdt met het gegeven dat OKAN-leerlingen verspreid over het hele schooljaar door instromen en het voor hen derhalve aangewezen is dat de wachtlijst geldig blijft tot het einde van het schooljaar.
• Voer die decretale wijzigingen zo snel mogelijk in, bijvoorbeeld door ze op te nemen in Onderwijsdecreet XXXIII.