Code zwart voor mentaal welzijn
We zijn al langer ongerust over psychische problemen bij jongeren en de wachttijden in de psychische zorg. Corona kwam als een katalysator die het probleem nog verergerde. Ons advies schetst de ernst van die situatie. In ons land krijgt één op vijf jongeren te maken met een psychische stoornis, de helft van alle jongeren geeft aan dat corona een impact heeft op hun mentaal welzijn. Nochtans geven professionals aan dat het vaak niet lukt om gepaste hulp voor hen te organiseren, zelfs niet in crisissituaties. Een enquête van de Vlaamse Vereniging voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie stelt dat in maart 2021 liefst 23.749 minderjarigen op een wachtlijst stonden voor psychologische hulp. De wachttijden zijn langer dan die voor volwassenen. We zien op het terrein al positieve ontwikkelingen, maar er is nog veel werk.
Zoals intussen blijkt uit (internationaal) wetenschappelijk onderzoek en aangekaart wordt door andere Europese Kinderombudsmannen zijn de cijfers sterk gestegen door de pandemie.
Daarom lichten we in ons advies de volgende aanbevelingen toe:
Verzamel cijfers
Er is in ons land een lacune rond cijfers over geestelijke gezondheidszorg van jongeren in het algemeen en rond suïcide in het bijzonder. Voor een effectief beleid is degelijk cijfermateriaal nodig.
Maak een einde aan de wachtlijsten
Het was het thema van ons jaarverslag 2020-2021: jongeren moeten te lang wachten. De wachttijd voor psychologische ondersteuning loopt uit de hand. Die wachtlijsten aanpakken is niet alleen een kwestie van middelen, al is meer investeren zeker nodig. Dit zowel in het preventieve als in het meer gespecialiseerde luik, ambulant en residentieel. Daarnaast is er ook meer aandacht nodig voor kwaliteit: zorgen dat de juiste hulp, op het juiste moment, op de juiste manier bij de juiste jongeren terechtkomt. Geestelijke gezondheidszorg en jeugdhulp moeten beter samenwerken. Om dit alles waar te maken, moeten we ook zorg dragen voor de professionals die dit moeten realiseren. Net als hun collega’s in de fysieke zorg zitten psychiaters, psychologen en aanverwanten na vier coronagolven op hun tandvlees.
Maak geestelijke gezondheidszorg toegankelijk voor alle minderjarigen
Gebrek aan geld mag geen drempel zijn om hulp te zoeken. Jongeren vragen om zo laagdrempelig mogelijk te werken.
Laat jongeren niet verdwalen op hun traject
Er zijn nog te veel breuken in het traject van jongeren die psychologische hulp nodig hebben. Ga voor een naadloos traject in plaats van veel korte interventies na elkaar. Zeker bij de overgang naar volwassenheid is er nog werk aan de winkel. Jongeren in de residentiële jeugdhulp of met complexe problemen krijgen nog onvoldoende gepaste hulp.
Zet kinderrechten voorop in de geestelijke gezondheidszorg
Jongeren in de geestelijke gezondheidszorg verdienen meer inspraak. Versterk hun rechtspositie in de residentiële psychiatrie. Opnames in de volwassenpsychiatrie zouden echt tot het verleden moeten behoren. Als ouders het niet eens zijn over een behandeling, moet het belang van het kind vooropstaan.
Maak scholen een partner in mentaal welzijn
School is de plek bij uitstek om te werken aan mentaal welzijn. Jongeren zeggen dat hun school daarover veel te weinig kennis in huis heeft. Op de Kinderrechtendag (november 2021) pleitten ze ervoor om mentaal welzijn op te nemen in de eindtermen. Ook werken aan mediawijsheid hoort daarbij. Als we jongeren de nodige tools aanreiken, kunnen ze via peer support er zijn voor hun medeleerlingen. In scholen moeten er genoeg professionals zijn die werken aan mentaal welzijn.
Voor wie graag hulp van buitenaf krijgt, moet dat gemakkelijker worden, bijvoorbeeld door bezoeken aan de psycholoog tijdens schooltijd toe te laten. Daarnaast moet het recht op onderwijs van jongeren die door psychische problemen niet meer naar school kunnen, gegarandeerd blijven.
Helaas is school soms niet een beschermende factor, maar juist een oorzaak van psychische problemen. Om dat te voorkomen, moet elke school werken aan een pestbeleid, een te grote prestatiedruk tegengaan en zorgen dat leerlingen veilig hun identiteit kunnen beleven en uitdrukken.
Draag zorg voor de mantelzorgers
Ook ouders en andere gezinsleden en verzorgenden van jongeren met een psychische problematiek hebben nood aan respijt.
Geef ook jonge vluchtelingen de nodige geestelijke gezondheidszorg
Jonge vluchtelingen maakten vaak traumatiserende zaken mee in hun thuisland en tijdens de vlucht. Hier komen ze vaak in omstandigheden terecht die het niet gemakkelijk maken om met deze bagage om te gaan. Biedt ook hen de nodige hulp aan.
Kijk niet naar mentaal welzijn als louter een taak van de geestelijke gezondheidszorg, maar van iedereen
De belangrijkste aanbeveling die we kunnen doen blijft ervoor te zorgen dat zo weinig mogelijk kinderen en jongeren psychische problemen ontwikkelen. Werken aan mentaal welzijn gaat hand in hand met het waarborgen van kinderrechten.
