Jaarverslag 2020-2021: 'Het wachten moe'

Advies

‘Het wachten moe’. Dat is de titel van het nieuwe jaarverslag van het Vlaams Kinderrechtencommissariaat. Het luidt de alarmbel over de nefaste invloed van wachten op het welzijn en de ontwikkeling van kinderen en jongeren.

Wachten op gepaste hulp, op gepast onderwijs, op een beslissing in hun verblijfsprocedure. Kinderen en jongeren slaken noodkreten omdat ze door al dat wachten niet tot hun rechten komen. Hun leven staat niet stil. Duizenden jongeren wachten op hulp. En door corona moesten ze vaak nog langer wachten. Dat valt niet meer uit te leggen aan die kinderen, jongeren en hun ouders.

Van september 2020 tot en met augustus 2021 kreeg het Kinderrechtencommissariaat 1.530 meldingen en klachten. Dat is ruim een kwart meer dan andere jaren. Die stijging is duidelijk ook te wijten aan de vele signalen over de coronacrisis.

Het Kinderrechtencommissariaat doet heel wat concrete aanbevelingen voor de overheid. Deze aanbevelingen springen eruit:

Zet de rechten en belangen van kinderen en jongeren centraal in de strijd tegen corona

We moeten er alles aan doen om kinderen en jongeren zware beperkingen te besparen. Het recht op onderwijs en op spel en vrije tijd is voor hen fundamenteel. De neveneffecten van de vorige lockdowns en het afstandsonderwijs zijn onverantwoord groot. Laat kinderrechten nooit meer in lockdown gaan, vroegen we vorig jaar. Nu zijn we een jaar verder. We kennen het virus beter. Mensen en zeker de kwetsbare groepen zijn gevaccineerd. Laat ons proberen om de impact te beperken voor kinderen en jongeren. De samenleving ging opnieuw open. Als het voor de volksgezondheid nodig is om weer strenger te zijn, moeten we naar de hele samenleving kijken, en zeker niet eerst naar scholen of de vrije tijd van kinderen en jongeren. De impact van de maatregelen is voor iedereen groot, maar voor kinderen en jongeren zijn de effecten niet meer te overzien.

Maak een prioriteit van geestelijke gezondheidszorg

Je kunt kinderrechten niet zomaar on hold zetten. Wachtlijsten afbouwen moet een blijvende beleidsprioriteit zijn.

Er zijn positieve evoluties om de aandacht en het aanbod voor psychisch welzijn van kinderen en jongeren te versterken. Denk aan de uitbreiding van de terugbetalingsmodaliteiten van de eerstelijnspsychologische zorg, de uitbreiding van de OverKop-huizen, de versterking van de mobiele crisisteams en ‘één gezin-één plan’. Er kwam extra Vlaams en federaal geld, maar er is meer nodig.

Er is een andere visie nodig op psychische gezondheidszorg. Die is even belangrijk als fysieke medische zorg. De pandemie toonde hoe belangrijk de relatie is tussen omgevingsfactoren en psychisch welzijn bij jongeren. Gepaste hulp voor kinderen en jongeren is niet alleen een opdracht van de sector geestelijke gezondheidszorg of van jeugdhulp. Ook jeugdwerkers en onderwijsprofessionals worden elke dag geconfronteerd met het belang van geestelijke gezondheid van kinderen en jongeren. Dat er een sterke brug moet zijn tussen onderwijs, jeugd en welzijn is evident. Preventie door psycho-educatie en problemen op tijd detecteren en aanpakken is fundamenteel. Dat niet doen, veroorzaakt veel leed bij kinderen en jongeren en heeft een zware maatschappelijke kost.

Ten slotte is er objectief cijfermateriaal nodig om de geestelijke gezondheid van kwetsbare groepen zoals kinderen en jongeren te monitoren, zowel Vlaams als federaal. Welke gegevens precies verzameld moeten worden en wie daarbij betrokken moet worden, moet de overheid samen met wetenschappers bepalen. Maar zonder een kwaliteitsvolle monitoring weten we niet welke beleidsmaatregelen een gunstig effect hebben.

Daarvoor is een gebruiksvriendelijke registratietool nodig voor professionals. Anders varen we blind. Ook de Hoge Gezondheidsraad vraagt om een geestelijke gezondheidsbarometer.

Blijf werken aan inclusie en complementaire wegen naar inclusie in het onderwijs

Zowel voor het probleem van de lange busritten als voor het tekort aan plaatsen in het buitengewoon onderwijs moeten we blijven werken aan inclusieve trajecten in het gewone onderwijs. Scholen moeten de nodige competentie ontwikkelen en ondersteuning krijgen om leerlingen met speciale noden een kans te geven. Zo kunnen die leerlingen dichter bij huis terecht in een gewone school. Voor het buitengewoon onderwijs moet er een langetermijnvisie komen en een geografisch beter gespreid aanbod dat meer ingebed is in gewone scholen. We moeten blijven zoeken naar complementaire wegen naar inclusie. Daarnaast moet de waaier aan oplossingen van de pilootprojecten leerlingenvervoer in het buitengewoon onderwijs worden uitgerold in Vlaanderen.

Zet het leven van kinderen en jongeren in een context van asiel en migratie niet langer on hold

Elk jaar opnieuw krijgen we meldingen van gezinnen met kinderen of van niet-begeleide buitenlandse minderjarigen die lang moeten wachten op een beslissing in hun verblijfsprocedure. Dat wachten weegt op die kinderen en heeft een impact op hun toekomst. Er is de onzekerheid over de toekomst, de stress voor ouders maar ook voor kinderen als je geen papieren hebt en de problemen door geldgebrek. Ouders, professionals en vrijwilligers proberen vaak alles te doen om kinderen en jongeren de begeleiding en steun te geven waar ze recht op hebben. Maar ze zijn gefrustreerd doordat ze botsen op wachttijden.

Kortom: haal kinderen en jongeren uit de wachtkamer

Kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens besluit: ‘Elk jaar worden gezinnen en kinderen en jongeren geconfronteerd met wachttijden en wachtlijsten. Maar dit jaar waren die wachtlijsten nog veel langer. Dit jaar moet voor ons een scharniermoment worden om voor eens en altijd te beslissen dat we kinderen en jongeren uit de wachtkamer halen.’

Bezorgd

Vlaams kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens stelde op 17 november 2021 online haar jaarverslag 2020-2021 voor. Het jaarverslag werd op 17 november 2021 bezorgd aan alle Vlaamse volksvertegenwoordigers van het Vlaams Parlement en de bevoegde ministers.

Gepubliceerd
op 17/11/2021 als Parl.St.Vl.Parl., 2021-2022, nr. 42/1
Contactpersoon

Recente adviezen

Advies
-

Jaarverslag 'Kinderen tonen de weg'

Vorig jaar kreeg het Kinderrechtencommissariaat 1.289 meldingen en klachten. Het Kinderrechtencommissariaat is een echokamer van de problemen waar kinderen en jongeren op botsen. De signalen komen van professionals en familieleden. De meeste meldingen gaan over onder…
Lees meer Lees meer
Memorandum
-

Memorandum 2024 Kinderrechtencommissariaat

Zo’n 1,3 miljoen Vlaamse kinderen en jongeren onder de achttien hebben amper iets in de politieke pap te brokken. Zij gaan niet stemmen. Als kinderrechten een prioriteit worden in Vlaanderen, België en Europa, wint iedereen.
Lees meer Lees meer

Hoe komen onze adviezen tot stand?

Soms wijzen signalen over kinderrechtenschendingen op een structureel probleem. De wetgeving ontbreekt of ze is onduidelijk, inconsequent of in strijd met het kinderrechtenverdrag. Wij onderzoeken knelpunten, luisteren naar de stem van kinderen, jongeren, ouders en professionals en formuleren aanbevelingen in beleidsadviezen.